O wystawie

Pocztówka litograficzna kolorowa "Gruss aus Schrimm". Cztery widoki Śremu: budynek dawnego starostwa powiatowego, Gimnazjum (w pomarańczowym pierścieniu), poczty i ratusza. Ornament kwiatowy. Z obiegu. Korespondencja w j. polskim z 29.9.1898. Datownik: Czempin-Schrimm 29.9.1898.
Wydawca: A.K. Holz Nachf. Schrimm
Pocztówka z najstarszym datownikiem w kolekcji Muzeum Śremskiego




Pocztówka "Schrimm". Dwie fotografie w odcieniach szarości: Warthe-Strasse (ulica Rzeczna) w stronę rynku, Altes Schützenhaus (tzw. Stara Strzelnica w Zbrudzewie, dom zachowany do dzisiaj). Ornamenty rysowane, czarne - winogrona. Napisy drukowane czerwonym. Z obiegu. Korespondencja w j. niemieckim z 5.6.1901. Datownik: Schrimm 5.6.1901.
Wydawca: C. Wojciechowski Schrimm

Wystawa Widoki dawnego Śremu prezentuje archiwalne pocztówki ze zbiorów Muzeum Śremskiego w kilku tematycznych konfiguracjach z w miarę precyzyjnym określeniem czasu ich powstania. Śremianom i kolekcjonerom te dawne widoki z pewnością są znane, lecz pierwszy raz prezentowane w jakości pozwalającej dostrzec całkiem sporo szczegółów. Tu bardziej uprzywilejowani są użytkownicy korzystający z tabletów i smartfonów, ponieważ urządzenia te dają możliwość dynamicznego powiększania wyświetlanego obrazu.

Obiekty muzealne
Wystawa prezentuje pocztówki w rzeczywistym stanie zachowania. Dzisiejsze możliwości grafiki komputerowej pozwalają naprawić dawną fotografię, a nawet przywrócić ją do pierwotnego stanu. Jednakże te fotografie umieszczono na kartkach pocztowych i równie cenne jak sam obraz są ślady ich używania, zwłaszcza korespondencja i datowniki pocztowe. Dlatego wystawa nie prezentuje doczyszczonych cyfrowo widoków, ale artefakty, przedmioty codziennego użytku, jakimi wówczas pocztówki były.

Datowanie
Pod koniec XIX i na początku XX wieku fotografia była sztuką trudno dostępną, dlatego charakterystyczne jest, że różni wydawcy nierzadko umieszczali na swoich pocztówkach dokładnie ten sam widok. Prezentowane fotografie pochodzą z okresu od 1899 roku (przypuszczalnie wcześniejsze) do 1944 roku, z jednym wyjątkiem z 1956 roku.
Podano orientacyjny rok powstania fotografii, nie pocztówki, o ile to możliwe. Ważną sugestią jest datownik pocztowy, jednakże daty zostały zweryfikowane z dostępnymi zbiorami innych instytucji i osób prywatnych w celu ustalenia datownika najwcześniejszego. Czasem obiektywna wiedza o dacie powstania niektórych budynków czy elementów infrastruktury pozwoliła zawęzić czasowe ramy powstania fotografii. Sprawa datowania nadal jest otwarta.

Wydawcy
Nie wszystkie pocztówki są sygnowane przez wydawców, a nawet jeśli są, bywa, że niewiele o tych wydawcach wiadomo. Tu znakomitym przykładem jest Verlag [Wydawnictwo] Bruno Schwantes. Bruno Schwantes jest postacią enigmatyczną, trudno znaleźć w źródłach jakikolwiek ślad istnienia takiej osoby. W Śremie funkcjonowała duża drukarnia Hermanna Schwantesa, później jego syna Wilhelma i tu wiedza jest pełna dzięki publikacji Danuty Płygawko Księgarze i drukarze w Śremie 1869-2009 z serii „Śrem w małych monografiach” Biblioteki Publicznej im. Heliodora Święcickiego w Śremie. Sama autorka książki przyznaje, że Bruno jest zagadką, co tym ciekawsze, że znaczna część pocztówek z wizerunkami Śremu do 1920 roku pochodzi właśnie z tego wydawnictwa. Najstarsza panorama lewobrzeżnego Śremu w kolekcji MŚ – datownik z 1899 roku – to pocztówka wydana przez Hermanna Schwantesa. Czy Hermann stworzył Brunona na potrzeby dywersyfikacji własnego przedsiębiorstwa? Czy Bruno Schwantes mimo braku śladów w źródłach naprawdę istniał? Być może w końcu się dowiemy.
W zbiorach Muzeum znajdują się pocztówki wydane przez S.K. Holz, potem A.K. Holz Nachflg. (Nachfolger – następca) – do 1902 roku, potem Schreibers Buchhandlung [księgarnia] do 1904 roku. Do żydowskiej rodziny Schreiberów, skoligaconej z Holzami, należała kamienica na rynku przy rogu z ulicą Poznańską (w ciągu kamienic z pocztą), gdzie później miał księgarnię Cezary Wojciechowski, potem Stanisław Mikołajczak – wszyscy wymienieni wydawali m.in. pocztówki. Ale czy Schreibers Buchhandlung miał rzeczywiście coś wspólnego z kamienicą, w której „od zawsze” była księgarnia – tego nie wiadomo.

Prezentacja
Pocztówki zostały zgrupowane w kilku kategoriach tematycznych, w układzie chronologicznym – od najstarszej. Z każdą kategorią związany jest opis historyczny, w którym głównie cytowane jest jedno z dwóch wydań Dziejów Śremu: z 1972 pod red. Stefana Chmielewskiego i z 2003 pod red. Marka Rezlera.
Indywidualne opisy pocztówek są jednoznaczne, natomiast w komentarzach umieszczono dopowiedzenia - co dało się ustalić o widoku, obiekcie czy fotografii w porównaniu z innymi i z wiedzą źródłową.

Internet...
...ma tę zaletę, że wystawa nie jest zamknięta. Można weryfikować i poprawiać informacje w czasie rzeczywistym, dlatego serdecznie zachęcam do polemiki. W opisie każdej pocztówki pojawia się numer ID. Jeśli posiadasz, Drogi Gościu, rzetelne informacje o konkretnym obiekcie, zapraszam do korespondencji: katarzynagwincinska@gmail.com.

Koncepcja i opracowanie merytoryczne wystawy, projekt graficzny i realizacja techniczna:
Katarzyna Gwincińska


Wystawę konsultowali, wspomagali ikonograficznie i merytorycznie:
Danuta Płygawko, Adam Podsiadły, Ewa Nowak, Bohdan Kaczmarek, Krzysztof Budzyń.

Źródła:
Dzieje Śremu pod red. Stefana Chmielewskiego, Wydawnictwo PWN, Warszawa-Poznań 1972
Dzieje Śremu pod red. Marka Rezlera, Wydawnictwo WBPiCAK, Poznań 2003
Danuta Płygawko, Księgarze i drukarze w Śremie 1869-2009, z serii „Śrem w małych monografiach”, Biblioteka Publiczna im. Heliodora Święcickiego w Śremie, Śrem 2009
„Śremski Notatnik Historyczny” nr 1-26, Wydawca Krzysztof Budzyń